શ્રીમદ ભગવદ ગીતા અધ્યાય 5 કર્મ સંન્યાસ યોગ Bhagavad Gita In Gujarati

Bhagavad Gita In Gujarati શ્રીમદ ભગવદ ગીતાના અધ્યાય 5 નું નામ છે “કર્મ સંન્યાસ યોગ”. આ અધ્યાયમાં ભગવાન શ્રી કૃષ્ણે કર્મ સંન્યાસ અને કર્મયોગના પરિપ્રેક્ષ્યમાં અર્જુનને યોગ્ય માર્ગદર્શન આપ્યું છે. આ અધ્યાયમાં શ્રી કૃષ્ણે દર્શાવ્યું છે કે કર્મ સંન્યાસ (વિશ્વથી વર્તમાન સંબંધોને છોડીને દરેક પ્રકારના કાર્યને છોડવું) અને કર્મયોગ (કર્મ કરવા સાથે અધ્યાત્મિક દૃષ્ટિ અને નિઃસ્વાર્થ ભાવના) વચ્ચે શું તફાવત છે અને શ્રેષ્ઠ યોગી કેવી રીતે કાર્ય કરે છે.

આ અધ્યાયમાં કર્મ સંન્યાસ અને કર્મયોગ વચ્ચેનો તફાવત સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યો છે. શ્રી કૃષ્ણ એ જણાવ્યું છે કે, કર્મયોગ, જેણે કર્મોને શ્રદ્ધા અને નિઃસ્વાર્થ ભાવ સાથે કરવામાં આવે છે, તે શ્રેષ્ઠ યોગ છે. કર્મ સંન્યાસ, એટલે કે કર્મોનો છોડવું, તે સંપૂર્ણ પથ પર મુકશી હોવાથી, આ અર્થી માટે આ મહત્વપૂર્ણ છે.

શ્રીમદ ભગવદ ગીતા અધ્યાય 5 કર્મ સંન્યાસ યોગ Bhagavad Gita In Gujarati

1. કર્મયોગ અને કર્મ સંન્યાસ વચ્ચેનો તફાવત

આધ્યાય 5 માં, શ્રી કૃષ્ણે કર્મયોગ અને કર્મ સંન્યાસ વચ્ચેનો તફાવત સ્પષ્ટ કર્યો છે. કૃષ્ણએ જણાવ્યું કે, કર્મ સંન્યાસ, તે ખોટી રીતે વ્યક્તિત્વથી પાર થઈને કર્મોનું ત્યાગ કરે છે. પરંતુ કર્મયોગ, તે એ છે જે કર્મોને ઇશ્વરની ઈચ્છા અને નિઃસ્વાર્થતા સાથે કરવાનું સૂચવે છે. શ્રેષ્ઠ યોગી એ છે જે દરેક કાર્ય ઈશ્વરની ભક્તિ માટે અને નતીજાની અનુકૂળતાને વિમુક્ત કરે છે.

“કર્મયોગ શ્રેષ્ઠ છે, કારણ કે તે દરેક પ્રકારના કર્મોના પરિણામમાંથી મુક્તિ માટે સહાયક છે” – આ રીતે, કર્મને શ્રેષ્ઠ દૃષ્ટિ અને દૃઢતા સાથે કરવાનો માર્ગ છે.

2. કર્મોનો નેટકેસ અને મહત્વ

શ્રી કૃષ્ણે અર્જુનને જણાવ્યું કે, કર્મો દરેક જીવના જીવન માટે જરૂરી છે, પરંતુ તે કર્મો સ્વાભાવિક ગુણ અને શ્રદ્ધાથી કરવામાં આવવી જોઈએ. કર્મોનો પ્રતિષ્ઠાન અને નિઃસ્વાર્થ ભાવ કર્મોને શ્રેષ્ઠ બનાવે છે. કર્મોના પરિણામોને ઈશ્વર પર આધારિત રાખવું, તે શ્રેષ્ઠ યોગીનું લક્ષ્ય છે.

3. વિશ્વાસ અને શ્રદ્ધા

આધ્યાય 5 માં શ્રી કૃષ્ણે શ્રદ્ધા અને વિશ્વાસને મહત્વ આપી છે. શ્રેષ્ઠ કર્મયોગી તે છે, જેમણે પોતાની શ્રદ્ધા, નિષ્ઠા અને વિશ્વાસ દ્વારા દરેક કાર્યને નિઃસ્વાર્થ રીતે અને શ્રદ્ધાવાન બનાવવું છે. શ્રદ્ધા એ કાર્યના અંતિમ પરિણામને ભૂલવાથી મુક્ત કરે છે અને તેને આધ્યાત્મિક પ્રગતિ તરફ દોરી જાય છે.

4. કર્મયોગ અને મુક્તિ

જ્યાં સુધી કર્મ ઈશ્વર માટે કરવામાં આવે છે, ત્યાં સુધી તે યોગી માટે મુક્તિ અને સંતુલન પ્રાપ્ત કરવામાં સહાયક છે. કર્મયોગ એ સત્ય, પ્રેમ અને આધ્યાત્મિકતા સાથે સંબંધિત છે. કર્મો કરવા છતાં, યોગી એ મુક્તિ અને શાંતિને પામે છે.

5. યોજક યોગીનું પ્રતિક

કર્મયોગી એ કાયમ વિશ્વસનીય અને નિઃસ્વાર્થ બને છે, જેમણે પદાર્થોમાંથી મુક્તિ માટે દરેક કર્મને ઈશ્વરની ભક્તિમાં સમર્પિત કરી છે.

અધ્યાય 5, “કર્મ સંન્યાસ યોગ” એ કર્મ અને કર્મયોગની મહત્વતા પર ભાર મુકતા જીવનનો શ્રેષ્ઠ માર્ગ દર્શાવે છે. કર્મયોગ, એ શ્રેષ્ઠ યોગ છે, જે ઇશ્વર માટે કર્મો કરવામાં આવે છે અને તે નિઃસ્વાર્થ, શ્રદ્ધાવાન અને ધર્મથી પૂર્ણ છે. આ અધ્યાયનો સંદેશ છે કે, કર્મો ટાળો નહીં, પરંતુ તેઓને સત્ય, નિષ્ઠા અને ભક્તિથી કરો, અને તેમથી મનુષ્ય ન માત્ર આધ્યાત્મિક પ્રગતિ કરે છે, પરંતુ તે મુક્તિ તરફ આગળ વધે છે. “કર્મ અને સંન્યાસ વચ્ચેનો શ્રેષ્ઠ માર્ગ તે છે જ્યાં કર્મો મૂલ્યાવાન હોય અને આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય.”

Bhagavad Gita In Gujarati અધ્યાય 5 ઉપદેશ

આધ્યાય 5માં શ્રી કૃષ્ણ કર્મ સંન્યાસ અને કર્મયોગ વચ્ચેના તફાવતને સ્પષ્ટ કરે છે. આ અધ્યાયમાં કર્મ જ્ઞાન અને સંન્યાસના તફાવત, તેમજ જીવનમાં સંન્યાસ અને કર્મને એકસાથે સમજવાનો માર્ગ દર્શાવવાનો છે. આ અધ્યાયમાં બે મુખ્ય વિષયો છે:

1. કર્મ સંન્યાસ (Renunciation of Action):

• જે વ્યકિત પોતાને કામકાજથી મુક્ત કરે છે, અને વિશ્વની સંલગ્નતાઓથી દૂર રહેવા માટે તમામ કર્મો પર વિમુક્ત થાય છે, તે કર્મ સંન્યાસી કહેવાય છે.
• પરંતુ, શ્રી કૃષ્ણ કહે છે કે, કર્મ સંન્યાસીનો માર્ગ વધુ કઠિન છે, અને તે જીવન માટે અનુકૂળ નથી.

1. કર્મયોગ (The Yoga of Action):

• કર્મયોગ એ એવા કાર્ય કરવાનો માર્ગ છે જેમાં મનુષ્ય તેના ફરજ અને દાયિત્વોને ભળતાં રહી, પણ ઈચ્છા, આત્મલાભ, અથવા કોઈપણ વિસંમતાની લાગણીઓથી મુક્ત રહેતા કાર્ય કરે છે.
• કર્મયોગી પોતાના કર્મોનો ફળ ભગવાન પર અર્પણ કરે છે અને તેમાં સતત ભક્તિ અને સત્કર્મ દ્વારા પોતાના આત્માનો ઉદ્ધાર કરે છે.

શ્રેષ્ઠ વાત

શ્રી કૃષ્ણ કહે છે કે કર્મ સંન્યાસ અને કર્મયોગ બંનેનો અર્થ એ જ છે, પરંતુ કર્મયોગ જીવનમાં વધુ સાદગી અને સંતુલન લાવે છે. જે વ્યક્તિ પોતાના દાયિત્વો અને કાર્યોથી દૂર ન ભાગીને, તેમને શ્રદ્ધા અને મનોબળથી કરે છે, તે પ્રભુનો આદર કરે છે અને શ્રેષ્ઠ પરિણામો પ્રાપ્ત કરે છે.

“કર્મ સંન્યાસે કંટક છે, કર્મયોગે શાંતિ આપે, આ આત્મદ્રષ્ટિથી કાયમ ચળકાવતી એક સચ્ચી જ્હાંપણી રાખે.” આધ્યાય 5ના મુખ્ય સંદેશાને જળવાઈ રાખતાં, શ્રેષ્ઠ યોગ એ છે જે શારીરિક, મનોવિજ્ઞાનિક અને આત્મિક સંતુલનથી ભરપૂર હોય.

શ્રીમદ ભગવદ ગીતા અધ્યાય 5: કર્મ સંન્યાસ યોગ

શ્રીમદ ભગવદ ગીતા એ જીવનના અનેક દ્રષ્ટિકોણોથી માર્ગદર્શન આપતી શાસ્ત્ર છે, જેમાં ભગવાન શ્રી કૃષ્ણે અમૃતવાચી વ્યાખ્યાઓ આપી છે. ભગવાન શ્રી કૃષ્ણના ઉપદેશોમાં, અધ્યાય 5: કર્મ સંન્યાસ યોગ એ અમૂલ્ય મૂલ્ય ધરાવતો પાઠ છે. આ અધ્યાયમાં શ્રી કૃષ્ણ કર્મ યોગ અને કર્મ સંન્યાસના મથલબોને વિવિધ દ્રષ્ટિકોણોથી પ્રગટાવે છે.

આadhyaya 5, “કર્મ સંન્યાસ યોગ”, કાર્ય અને અવગણના, અભ્યાસ અને સંલગ્નતા, મન અને આત્માની યાત્રા વિશે આલેખિત છે. આ યોગનો મકસદ દરેક મનુષ્યને બતાવવો છે કે કેવી રીતે તે શ્રેષ્ઠ પરિણામો મેળવવા માટે કામ કરી શકે છે, બીના એની ઇચ્છાઓ અને સંલગ્નતાઓમાં ડૂબી જાય.

કર્મ સંન્યાસ અને કર્મયોગ: શું છે તફાવત?

ભવિષ્યમાં શાંતિ અને મુક્તિ મેળવવા માટે કર્મ અને સંન્યાસનો સાચો સમજીવું અગત્યનું છે.

1. કર્મ સંન્યાસ (Renunciation of Action):

• કર્મ સંન્યાસનો અર્થ એ છે કે વ્યક્તિ પોતાના દરેક શારીરિક, મનોવિજ્ઞાનિક કાર્યોથી વિમુક્ત થાય છે.
• આમાં વ્યક્તિકે દરેક પ્રકારના કર્મોને ત્યાગી દેવા છે, અને આજીવન સંસારો અને તેની દાયિત્વોને છોડી દેવાની વાત છે.
• પરંતુ, ભગવાન શ્રી કૃષ્ણએ આને તદ્દન અસાધ્ય અને પથ્થરીલો માર્ગ ગણાવ્યો છે, કેમકે સંન્યાસી માટે જીવનના જીવંત કાર્યોથી વિમુક્તિ રાખવું એ અત્યંત કઠિન કાર્ય છે.

1. કર્મયોગ (The Yoga of Action):

• કર્મયોગ એ કર્મોને નફા-નુકસાનથી ઉપર ઊંચા રહેવું, અને તેમને સંપૂર્ણ રૂપે ભગવાન માટે અર્પિત કરવાનો માર્ગ છે.
• કર્મયોગી પોતાના કર્મોનો પરિણામ ભગવાનના આદરમાં મુકીને, પોતાની આંતરિક શુદ્ધિ અને આત્મવિશ્વાસ વધારતો રહે છે.
• આ સાધના એવી છે જે વર્તમાન પળમાં મની, શરીર અને આત્માને સંતુલિત રાખે છે.

કર્મ યોગ – શ્રેષ્ઠ માર્ગ

જ્યારે આપણે ભગવદ ગીતા અધ્યાય 5 ની બાની સાંભળીએ છીએ, ત્યારે અમે સમજતા છીએ કે કર્મયોગ એ શ્રેષ્ઠ અને સરળ માર્ગ છે. શ્રી કૃષ્ણ કહે છે કે “કર્મ જ્ઞાનથી મુક્તિ પ્રાપ્તિ” (પટલ 5:10). અહીં, કર્મના ફળમાં અસ્મિતા અને આત્મલક્ષી વિચારોથી મુક્ત રહી, તમારું શ્રેષ્ઠ કાર્ય કરો.

કર્મના ત્યાગને સમજીને – શ્રેષ્ઠ જીવન વિતાવવાનો માર્ગ

કર્મ સંન્યાસ યોગનો સારો દૃષ્ટિ એ છે કે વ્યક્તિ પોતાના દરેક કર્મોને નિહાળી અને પુરસ્કારો કે નફાના મૂલ્યથી મુક્ત રહે. કર્મોની અંદર ભય, ઈર્ષા, અથવા પારિવારિક, સામાજિક અભિપ્રાયોથી વિમુક્ત રહેવું અનિવાર્ય છે.

જ્યારે કર્મો સાચા અને નિશ્ચલ હેતુથી કરવામાં આવે છે, ત્યારે આ કાર્ય ચિરંજીવી છે અને દરેક કાર્ય પ્રભુ ભક્તિ અને પ્રેમથી ભરેલું છે.

કર્મ યોગમાં કેમ ધ્યાન મૂકીશું?

ભગવાન કહે છે: “જ્યાં વ્યક્તિ પોતાનો શ્રેષ્ઠ કાર્ય કરે છે, અને કાર્યમાં સ્વાર્થીત્વ અને ભય વગર બીજું કંઈ પણ ન કરે, ત્યાં તે આધ્યાત્મિક ઉન્નતિ આપે છે.” (5.12)
આથી, કર્મયોગ એ એવા કાર્ય કરવાનો માર્ગ છે જેમાં મનુષ્ય તેને જે પ્રદાન કરે છે તે અવલંબે છે, અને પોતાની અંદર વિમુક્તિ અને સંતોષ શોધે છે.

કેવી રીતે કર્મ યોગ અપનાવીએ?

1. વિશેષ દૃષ્ટિકોણથી કાર્ય કરો: દરેક કર્મને ભગવાન માટે અર્પિત કરો, અને તમારા મનમાં રહેતા કે તેના પરિણામો માટે વિમુક્ત રહો.
2. ઇચ્છાઓથી મુક્ત રહો: પોતાના કર્મો પર નિયંત્રણ રાખો અને જરૂરિયાતોના લીધે કર્મ કરો.
3. સંપૂર્ણ શાંતિ અને સંતુલન જાળવો: કર્મ જ્યારે આપણા અંતરમાં શાંતિ લાવે છે, ત્યારે આપણા જીવનમાં એ શ્રેષ્ઠ અને શ્રેષ્ઠ પરિણામ લાવવાનો માર્ગ બનતો છે.

કર્મ સંન્યાસ યોગ અધ્યાય 5 એ આપણને આપેલા દિશાનિર્દેશોનો મૂળ મેસેજ એ છે કે, કર્મો કોણ કરે છે તે મહત્વનું નથી, પરંતુ કાર્યનો દૃષ્ટિકોણ શું છે, તે મહત્વપૂર્ણ છે. શ્રેષ્ઠ કામો, જ્યાં આપણે ઈચ્છાઓ, પરિપત્રો અને કામના પરિણામોથી મુક્ત રહી આત્મપ્રતિષ્ઠા અને ભગવાનની સેવામાં માને છે, એ કયાંકાદેવો આપણે મુક્તિ તરફ પ્રયાણ કરી શકીએ છીએ. ભગવાન શ્રી કૃષ્ણના આ યાદગાર ઉપદેશથી, કર્મ યોગ અને સંન્યાસ વચ્ચેનો સંતુલન એ આપણા જીવન માટે શ્રેષ્ઠ માર્ગ બની શકે છે.

શ્રીમદ ભગવદ ગીતા અધ્યાય 5: કર્મ સંન્યાસ યોગ સારાંશ

કર્મ સંન્યાસ યોગ (Adhyaya 5) માં ભગવાન શ્રી કૃષ્ણે કર્મ સંન્યાસ અને કર્મયોગ વચ્ચેના તફાવતને સમજાવ્યો છે. આ અધ્યાયમાં યોગના માર્ગ પર ચાલી રહેલા મનુષ્ય માટે શ્રેષ્ઠ પદ્ધતિ પસંદ કરવાની બાબત પર પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો છે.

1. કર્મ સંન્યાસ અને કર્મયોગ વચ્ચેનો તફાવત

• કર્મ સંન્યાસ: આનો અર્થ છે કર્મો અને દાયિત્વોનું સંપૂર્ણ ત્યાગ. એમાં વ્યક્તિ પોતાના બધાં પ્રકૃતિ સાથેના સંબંધો અને કાર્યોથી દૂર રહે છે. પરંતુ શ્રી કૃષ્ણ જણાવે છે કે, આ પદ્ધતિ લગભગ impossibly કઠિન છે, કેમ કે જીવનની જરૂરીતાઓથી વિમુક્ત થવું મુશ્કેલ છે.
• કર્મયોગ: શ્રી કૃષ્ણના અનુસાર, કર્મયોગ એ શ્રેષ્ઠ માર્ગ છે, જેમાં માણસ પોતાની તમામ ક્રિયાઓ અને કર્મોને ભગવાનને અર્પિત કરે છે. કર્મયોગી આ পৃথিবીકી પ્રવૃત્તિઓમાં લાગણી અને ઈચ્છાઓથી પરિપૂર્ણ રહી, કાર્ય કરે છે, પરંતુ તે પોતાના કર્મોનું દ્રષ્ટિકોણ બદલે છે. તે ગુણાત્મક રીતે ક્રિયાઓ પર સંતુલન અને નિર્વિકાર રહેતો છે.

2. શ્રેષ્ઠ યોગ – કર્મયોગ

ભગવાને કહ્યું છે કે કર્મ સંન્યાસ કરતાં કર્મયોગમાં ઓછા દુશ્મનાવટ અને વધારે શાંતિ છે. કર્મયોગી એ વ્યક્તિ છે જે પોતાના કર્મોને નફા અને નુકસાનથી મુક્ત કરી, તેને પ્રભુ માટે અર્પિત કરે છે.

• કર્મમાં અવિશ્વાસ મુક્તિ: કર્મયોગી ભગવાન માટે કર્મો કરે છે, એટલે કે તેના મન અને આત્માને ભગવાનમાં集中 કરે છે. કર્મના ફળને ભગવાન પર અર્પિત કરવાથી, મનુષ્ય આત્મવિશ્વાસ અને આધ્યાત્મિક શાંતિ પ્રાપ્ત કરે છે.

3. કર્મના વિમુક્ત ફળો

શ્રી કૃષ્ણ કહે છે કે, કર્મ યોગી કર્મ કરે છે, પરંતુ તે કર્મો ના જ આવડતથી ચિંતાને ઉત્પન્ન કરે છે, ના સંકેટથી દુઃખી થાય છે. એના માટે, કર્મના પરિણામ પર દ્રષ્ટિ ન રાખી, શ્રેષ્ઠ કાર્ય કરવું એ સ્વયં સર્વોત્તમ મુક્તિ તરફનું માર્ગ છે.

4. પ્રતિસાદ અને મુક્તિ

કર્મયોગી પોતાનું શ્રેષ્ઠ કાર્ય ઈચ્છાવાળી લાગણીઓ, ઘમંડ અને અસંતુષ્ટિ વગર કરે છે. તે કર્મો અને તેમના પરિણામો પર બિનમુલ્ય પ્રતિસાદ આપીને, પોતાની આત્માને પરિપૂર્ણ કરે છે. આ માર્ગ પર ચાલવા છતાં, તેને પૂર્ણ શાંતિ અને આત્મવિશ્વાસ મળે છે, જે ભગવાન પર પુખ્ત અને નિર્ભય છે.

અધ્યાય 1 અર્જુનવિષાદ યોગ	અહી વાંચો
અધ્યાય 2 સાંખ્ય યોગ	અહી વાંચો
અધ્યાય 3 કર્મ યોગ	અહી વાંચો
અધ્યાય 4 જ્ઞાન કર્મસંન્યાસ યોગ	અહી વાંચો
અધ્યાય 5 કર્મસંન્યાસ યોગ	અહી વાંચો
અધ્યાય 5 ધ્યાન યોગ	અહી વાંચો

સારાંશ

આધ્યાય 5 નો મુખ્ય સંદેશ એ છે કે, કર્મયોગ એ શ્રેષ્ઠ માર્ગ છે, જે માનવીને આત્મિક શ્રેષ્ઠતા તરફ દોરી જાય છે. કર્મોને ઈચ્છાઓ, ભય અને ખોટી લાગણીઓથી મુક્ત રાખવું, અને તેમને ભક્તિ અને શ્રદ્ધા સાથે ભગવાનને અર્પિત કરવું, તે એ માર્ગ છે, જે અંતે મનુષ્યને શ્રેષ્ઠ જીવન અને મુક્તિ આપે છે.

“કર્મનાં ફળોની ચિંતાવિહિન રીતે શ્રદ્ધાવાન મકાન, એક નિમિત્ત બની કરે છે કર્મના, આ ભકિતથી બેસે શાંતિના શાન.” — કર્મયોગ એ શ્રેષ્ઠ માર્ગ છે, જે આત્મવિશ્વાસ, શાંતિ અને મુક્તિ તરફ દોરી જાય છે.